Pestgedrag op het werk: een zaak van HR?

Pesten blijft een pijnlijk actueel thema, zowel op school als op de werkvloer. De recente STIP IT-actie van Ketnet en de lancering van Jacotte Brokkens podcast "Niemand vindt u leuk" hebben het onderwerp weer even op de kaart gezet. Terwijl we ons massaal uitspreken tegen pestgedrag bij jongeren, blijft het pesten onder volwassenen, vooral op het werk, vaak onderbelicht. Toch is dit een probleem dat jaarlijks veel werknemers treft, met ernstige gevolgen voor hun welzijn en prestaties. Uit een recent persbericht door Liantis bleek zelfs dat 1 op de 8 medewerkers stress ervaren op het werk, waarbij pestgedrag een belangrijke rol speelt. In deze blogpost brengen we het onderwerp pesten op de werkvloer onder de aandacht en bespreken we hoe werkgevers, HR-professionals en leidinggevenden kunnen bijdragen aan een veilige werkomgeving waar pesten geen kans krijgt.

De verschillende gezichten van pesten

Pesten is meer dan iemand in het belachelijke trekken of een vervelend grapje maken. Het gaat om het herhaaldelijk vernederen, uitsluiten of intimideren van iemand, wat leidt tot mentale of fysieke problemen. Het is gedrag dat zowel verbaal, als non-verbaal zich kan presenteren en waartegen de persoon zich moeilijk kan verweren. Volgens recent onderzoek is de top drie van pestgedrag op de werkvloer: informatie achterhouden (10,1%), roddels verspreiden (7,3%) en iemand buitensluiten van groepsactiviteiten (3,3%). Dit pestgedrag is niet altijd opzettelijk, maar de impact ervan op de slachtoffers is wat echt telt. Zelfs handelingen die onschuldig lijken, kunnen een vorm van pesten zijn als ze vaak genoeg gebeuren. Het gaat om de opeenstapeling van negatieve gedragingen die iemands werkplezier, eigenwaarde en zelfs gezondheid aantasten. Enkele voorbeelden van pestgedrag:

• grapjes maken ten koste van een ander;
• vervelende opmerkingen of belachelijk maken;
• beledigen, schelden of vloeken;
• online zwart maken.
• openlijk terechtwijzen;
• negeren, sociaal isoleren of buitensluiten;
• zinloze taken moeten uitvoeren;
• imiteren;
• gebaren maken;
• roddelen;
• kritiek uiten op iemands persoonlijke leven;
• opzettelijk verkeerde beoordeling;
• beschadigen van eigendommen;
• intimidatie of fysieke agressie.

Pestgedrag hoeft dus niet zo expliciet te zijn, maar kan ook subtiel, onder de radar, voorkomen.

Wat is de impact?

Pesten op de werkvloer komt overal voor en heeft ernstige gevolgen. Gepeste werknemers ervaren langdurige stress, een laag zelfbeeld en angst, wat kan leiden tot burn-out of depressie. Het pestgedrag tast niet alleen het individu aan, maar ook het team: verminderde prestaties, een negatieve werksfeer en een hoger ziekteverzuim zijn vaak het resultaat.

Het toenemende hybride werken maakt het ook moeilijker om pestgedrag te signaleren. Hierdoor kunnen pesters ongestoord hun gang gaan. Werkgevers hebben de verantwoordelijkheid om een positieve, veilige werkomgeving te creëren waar iedereen zich goed voelt.

Een zaak van HR?

HR speelt een cruciale rol in het herkennen en aanpakken van pesten, maar kan dit probleem niet alleen oplossen. In veel organisaties kunnen medewerkers met klachten bij HR terecht, maar is de drempel om die stap te zetten vaak heel hoog. Wie moet zich dan bezighouden met pestgedrag op de werkvloer? Is dit een taak voor HR of juist niet? Dit verschilt van organisatie tot organisatie. Bij de ene organisatie is iemand van het HR-team verantwoordelijk, bij de andere is het een aangesteld vertrouwenspersoon. Maar wat werkt nu beter?

Caroline, HR-consultant bij First Floor en Recruitment Consultant bij Colruyt Group, deelt haar ervaring: “Op mijn project werken we met vertrouwenspersonen, collega’s die naast hun gewone functie deze rol vervullen en hiervoor worden opgeleid. In een vorig project merkte ik dat de drempel om naar HR te gaan vaak hoger ligt dan naar een vertrouwenspersoon, omdat zo’n gesprek vertrouwelijker aanvoelt met iemand die dichterbij staat.”

Een vertrouwenspersoon biedt het voordeel van geheimhoudingsplicht. Een slachtoffer van pestgedrag kan in een veilige, vertrouwelijke omgeving zijn of haar verhaal kwijt en zelf beslissen welke vervolgstappen er worden genomen.

Toch is het essentieel dat HR en leidinggevenden zichtbaar en toegankelijk zijn, en dat het beleid duidelijk wordt gecommuniceerd. Medewerkers moeten weten waar ze terecht kunnen met hun klachten en welke stappen worden ondernomen bij meldingen van pesten. De Arbowetgeving verplicht werkgevers zelfs om een beleid op te stellen tegen psychosociale arbeidsbelasting, waaronder pesten valt. Een belangrijke kanttekening: een pestbeleid alleen is niet voldoende. Medewerkers moeten zich ook comfortabel voelen om melding te doen van pestgedrag.

Wat kan je als werkgever doen?

Er zijn verschillende acties die werkgevers kunnen ondernemen om pesten te voorkomen. Hoewel het opzetten van een beleid een langdurig proces is, moet je ergens beginnen. Enkele eerste stappen:

1. Creëer een veilige cultuur: Zorg voor een open werkklimaat waar medewerkers zich veilig voelen om zich uit te spreken. Maak duidelijk dat pesten niet wordt getolereerd.
2. Stel een duidelijk beleid op: Zorg voor een duidelijk beleid waarin staat wat pesten inhoudt en welke gevolgen eraan verbonden zijn.
3. Betrek leidinggevenden: Train leidinggevenden in het herkennen en aanpakken van pesten en hoe ze conflictsituaties kunnen de-escaleren.
4. Introduceer vertrouwenspersonen: Stel vertrouwenspersonen aan bij wie medewerkers anoniem hun zorgen kunnen uiten.
5. Ondersteun bij hybride werken: Organiseer momenten voor persoonlijke verbinding om de groepsdynamiek te versterken, ook online.
6. Monitor actief: Wacht niet af tot er klachten komen. Blijf in gesprek met medewerkers en houd vinger aan de pols.

Een zaak van iedereen

Pesten op het werk is een complex, maar belangrijk thema dat te vaak onbesproken blijft. Het is tijd om de stilte te doorbreken en ervoor te zorgen dat iedereen zich veilig en gewaardeerd voelt op de werkvloer. Of het nu gaat om beleid ontwikkelen, vertrouwenspersonen aanstellen, of simpelweg het gesprek aangaan: als werkgever en HR-professional heb je een belangrijke rol in het creëren van een pestvrije werkomgeving.